Neef sjaak, enkele maanden voor zijn overlijden (1969 – 2017) | 2022

Neef Sjaak had door zuurstofgebrek tijdens zijn geboorte schade opgelopen aan zijn hersenen. De communicatie verliep moeizaam. Desondanks probeerde Sjaak een normaal leven te leiden. Bijgestaan door zijn ouders woonde hij zelfstandig in een flat en werkte met veel plezier bij de plantsoenendienst. Hij kende de planten en bomen bij hun (Latijnse) naam en wist hoe ze verzorgd moesten worden. Af en toe kwam ik hem tegen op straat. Dan was hij aan het schoffelen. Hem zo bezig te zien gaf me een gevoel van trots en bijzonderheid. Dat hij die kennis had en vaardigheden bezat! Wel voelde ik me altijd schuldig. Was hij niet te eenzaam? Toen Sjaak ziek werd en vaststond dat hij niet meer beter zou worden, wilde ik iets voor hem doen: een portrettekening van hem maken. Ik stelde het aan hem, zijn zus en ouders voor. Zijn ouders twijfelden. Hij zag er zo ziek uit. Toch zette ik door.

Ik zocht hem op in een hospice waar hij al geruime tijd verbleef. Mijn man ging mee. We zijn eerst de stad in gegaan om een visje te halen bij zijn favoriete kraam. Ook dronken we een biertje in een kroeg. Eenmaal terug liet mijn man mij daarna alleen met Sjaak. Ik was zenuwachtig en voelde me ongemakkelijk. Vond Sjaak het echt wel goed? De paar minuten die het fotograferen in beslag nam leek een eeuwigheid te duren. Sjaak was zo stil. Door de lens van de camera zag ik een grauw gezicht, een scheef hangend oog, mondhoeken die naar beneden hingen. Het was een en al verlatenheid, wanhoop en verdriet wat ik zag. Alleen . . . zijn beperkingen leken wel verdwenen.

Tot een portrettekening kwam het niet. Ik kon niet naar de foto’s kijken zonder dat ik er naar van werd. Vijf jaar later bekijk ik de foto’s opnieuw. Het verdrietige, grauwe gezicht is er nog, maar heel erg vind ik het niet meer. Ik zie ook wat ik toendertijd voor ogen had, waarom ik doorzette; ik wilde zijn ‘ware’ ik ontmoeten, zonder masker, puur. Dat maakt hem zo teer, bijna doorzichtig. Ik ben drie maanden met het natekenen van de foto bezig geweest. Stip voor stip bouwde ik de tekening op. Bij de afronding zag ik Sjaak weer helemaal voor me en hoorde ik zelfs zijn stem: M-O-N-I-C-A! Zijn invloed op de wereld leek minimaal, maar was het niet.

(Mijn man, schrijver en journalist Ferry Wieringa schreef in 2016 een verhaal over ons bezoek aan neef Sjaak gepubliceerd in ‘Issoria’, een tijdschrift over leven en loslaten).

(In 2023 is de tekening opgenomen in het boek ‘Missen als een ronde vorm’ van schrijfster en curator Hanne Hagenaars).

Neef Sjaak, 70 x 50 cm, kleurpotlood op papier.